BOEi koopt industrieel, agrarisch en religieus erfgoed. Vervolgens zoekt de organisatie een nieuwe herbestemming, zodat het monument kan worden gerestaureerd op een manier die passend is bij de wensen van de nieuwegebruiker. Onder voorzitterschap van BOEi is na het sluiten van de fabriek ENKANS opgericht waar door de provincie, gemeente, Grondbank, RCE en BOEi. Samen bepaalden deze partijen welke gebouwen een rijksmonumentale status kregen.
Han Wartna is ontwikkelingsmanager bij BOEi. Hij zorgt voor verbinding tussen partijen, het vastleggen van afspraken én dat de transformatie gebeurt met respect voor het monument. Han Wartna kan zich de eerste kennismaking met het gebied nog goed herinneren.
“Het had gesneeuwd en het was mistig. Er was een klein plukje woningen in aanbouw en verder zag je alleen maarzand, wat bergen sloopmateriaal en monumentale panden. Alles bij elkaar had het iets mysterieus. Het greep me gelijk. Wat een kans om hier aan de slag te gaan en de bijzondere identiteit van dit gebied te behouden en versterken.”
De vraag van Ron aan Han
Voor we Han vragen naar de meest bijzondere momenten van 20 jaar Op Enka leggen we hem eerst de vraag van makelaar Ron Toering voor die hem voorging in de reeks van interviews. “Han, hoe is BOEi omgegaan met de uitdagingen van de transformatie van monumentale panden en zaken die daarbij horen in het kader van duurzaamheid?“
“Dat verschilt. Zo’n 5 jaar geleden leverden we de Westhal op als grootst energieleverend rijksmonument in Nederland. Dat was toen heel bijzonder. Een paar jaar later zouden we het weer anders doen, want de techniek verbetert in rap tempo. Toen we het Kantinegebouw restaureerden tot school met kinderopvang en naschoolse opvang moesten we de eisen van BENG en ‘Frisse Scholen Klasse B’ volgen. Op beide vlakken konden we aan de eisen voldoen zonder dat het monument in zijn schoonheid werd aangetast. Daar ben ik best trots op, maar het is nog leuker als je hoort van de gebruikers dat het klimaat zo fijn is.”
Kantinegebouw mooiste gebouw van BOEi
Als Han begint te praten over het Kantinegebouw wordt hij steeds enthousiaster. “Het Kantinegebouw is voor mij het mooiste gebouw van BOEi. Dat zit hem vooral in het verhaal achter het gebouw. Er was eens een ondernemer die op zoek ging naar een locatie voor zijn fabriek. Het water moest schoon zijn en de grond goedkoop. Zo kwam de heer Hartogs in Ede. In de hoogtijdagen van Enka werkten er 5000 mensen in de fabriek. Als je bedenkt dat er maar 6500 mensen in Ede woonden, moest er heel wat personeel uit andere plaatsen komen. Gelukkig lag het station dichtbij en nog steeds is dat een kwaliteit van Op Enka. Ik heb veel oud-medewerkers gesproken en het valt me op dat ze ondanks het harde, soms vieze werk tevreden en blij waren. Daar zorgde de heer Hartogs voor. Hij betaalde door als je ziek was en regelde een vorm van pensioen. Een man met een sociaal hart, volgens mij. Het Kantinegebouw liet hij bouwen om na de Tweede Wereldoorlog zijn medewerkers een fijne, vrolijke plek te bieden die de nare gedachten aan oorlog liet vervagen. De blijdschap die hij wilde brengen zie je terug in de ruimtelijke opzet, lichtinval en mooie details in art-decostijl.”
Een rugzak vol mooie herinneringen
BOEi heeft altijd met plezier aan de ontwikkeling van Op Enka meegewerkt. “Samen met AM en de gemeente hadden we hetzelfde doel voor ogen: het karakter van de plek koesteren, en dat is gelukt. Nog een kleine twee jaar en dan trek ik hier de deur achter me dicht met een rugtas vol mooie herinneringen. Dan is ook het Poortgebouw met 32 appartementen opgeleverd en is de wijk nog mooier dan hij nu is.” Han benoemt als hoogtepunt de oplevering van het Kantinegebouw in april 2021. Minder leuke dingen kan hij zich niet herinneren. Waarschijnlijk omdat hij die gewoon niet wil onthouden, zoals Han zelf lachend zegt.
De vraag van Han aan Dennis
Vlak voordat we afscheid nemen van Han vragen we hem of hij nog een vraag heeft voor Dennis Jansse van de Bewonersvereniging Enka. “De Kiss & Ride-zone bij de school hebben we in overleg met elkaar laten vervallen, zodat het schoolplein twee keer zo groot werd en er meer ruimte was voor groen. Ik ben benieuwd of Dennis denkt dat we kunnen vasthouden aan onze ambities of dat in de loop van de tijd de plannen toch worden aangepast.”